Interactiviteit in musea: De toekomst van beleving en educatie

Musea zijn allang niet meer de statische instituten waar bezoekers in stilte langs vitrines lopen. In Nederland zien we een groeiende trend van interactieve tentoonstellingen die zorgen voor een dynamische en educatieve beleving.

Interactiviteit in musea draagt bij aan een diepere betrokkenheid, stimuleert leren en maakt kunst, geschiedenis en wetenschap toegankelijker voor een breed publiek. In dit artikel duiken we in de verschillende vormen van interactiviteit in Nederlandse musea, bespreken we innovatieve voorbeelden en kijken we naar de impact op bezoekers. En uiteraard tonen we een aantal voorbeelden waarbij Wij Doen Dingen een bijdrage aan de interactiviteit heeft geregeld.

Innovatie en interactie

Eigenlijk gaan de termen innovatie en interactie hand in hand bij musea. We merken bij Wij Doen Dingen dat de vraag om innovatieve oplossingen die interactiviteit met zich meebrengen met de dag groter worden. Het is namelijk veel leuker iets te doen (interactie) wat je nog nooit hebt gedaan of gezien (innovatie). Verwonderen is een groot deel van innovatie en interactie. En laten we eerlijk zijn: juist dat creatieve aspect maakt het geweldig met nieuwe dingen te komen.

Waarom is interactiviteit belangrijk?

Interactiviteit zorgt ervoor dat bezoekers, zowel jong als oud, niet alleen passief consumeren, maar actief deelnemen aan de ervaring. Dit heeft meerdere voordelen:

• Betere informatieopname: Bezoekers onthouden informatie beter als ze deze zelf ontdekken, het liefst spelenderwijs.
• Meer betrokkenheid: Interactieve elementen houden de aandacht vast en maken het bezoek leuker. Ook na afloop zal deze betrokkenheid langer blijven hangen en dus is er eerder kans dat het bezoek in het geheugen gegrift blijft (zodat er op feestjes over gessproken wordt).
• Inclusiviteit: Door interactieve en multisensorische elementen worden tentoonstellingen toegankelijker voor een breder publiek, waaronder kinderen en mensen met een beperking.

Vormen van interactiviteit in musea

1. Digitale technologie

Digitale innovaties spelen een grote rol in de transformatie van musea. Denk aan:

• Augmented Reality (AR) en Virtual Reality (VR): Musea zoals het Rijksmuseum, het Noordbrabants museum en het Markiezenhof maken gebruik van AR/VR om bezoekers mee te nemen in het verleden. Teylers Museum had afgelopen jaar zelfs een complete tentoonstelling gewijd aan 200 jaar virtual realities getiteld: De Grote Illusie.
• Touchscreens en multimediagidsen: In veel musea kunnen bezoekers informatie krijgen via interactieve schermen en apps die je op je eigen telefoon kunt laden.
• Gamificatie: Spelmechanismen maken leren speels, zoals speurtochten in het NEMO Science Museum of door lagen toe te voegen aan de realiteit (augemented reality).

2. Hands-on ervaringen

Vooral in wetenschaps- en kindermusea zijn hands-on activiteiten populair. Voorbeelden hiervan zijn:

• Experimenteerstations: Het Universiteitsmuseum Utrecht laat bezoekers zelf wetenschappelijke proeven doen. Door middel van traditionele spellen of via schermen worden de veelal jonge bezoekers meegenomen om zelf dingen te onderzoeken of uit te zoeken. Hoewel ze pas net heropend waren in 2023 wonnen ze juist door de interactieve opstellingen vorig jaar de European Museum of the Year Award 2025. Een prestigieuze prijs die eerder ging naar musea als het Rijksmusem, Museum Boerhaave, Naturalis en Museum van de Geest.
• Interactieve exposities: In het Corpus Experience kunnen bezoekers letterlijk door het menselijk lichaam reizen. Deze tocht durt ongeveer een uur. Maar als je klaar bent, dan begint het interactieve gedeelte pas echt. Via spellen leer je nog meer over je eigen wereld. Waarom wordt je blij van een sinaasappel, hoe komt het dat je kunt zien, waarom klopt je hart? Allerlei vragen die spelenderwijs worden beantwoord.

3. Participatieve tentoonstellingen

Sommige musea betrekken bezoekers bij het creëren van de tentoonstelling zelf:

• Bezoekersbijdragen: Het Tropenmuseum verzamelt verhalen van bezoekers om tentoonstellingen te verrijken. Via een app ontvang je aan het eind van de rit een persoonlijk verslag van de foto’s die je zelf gemaakt hebt. Je maakt dus een eigen herinnering die je kunt bewaren op je telefoon.
• Workshops en co-creatie: Het Van Gogh Museum organiseert schilderworkshops waarbij bezoekers zelf aan de slag gaan. Uiteraard hopen ze op een nieuwe van Gogh tussen deze kunstwerken.

Voorbeelden van interactieve musea in Nederland

NEMO Science Museum (Amsterdam)

Een schoolvoorbeeld van interactief leren, waar bezoekers experimenten kunnen uitvoeren en spelenderwijs wetenschap ontdekken. Het NEMO staat bekend om de interactieve tentoonstellingen. Daarom zijn ze al jaren een geliefd museum bij jong en oud.

Noordbrabants Museum

Voor het Noordbrabants Museum in Den Bosch bedacht Wij Doen Dingen een Museum Game waarbij de voormalige bewoner van het pand van het museum tot leven komt.

Maczek Memorial Breda (Breda)

Een modern herdenkingsmuseum met multimediale presentaties en digitale belevingselementen rondom de bevrijding door de Poolse generaal Maczek. Met een interactieve fotoalbum geeft het museum bezoekers een inkijkje in het leven van Marie, uit Breda, en Stefan, een Poolse soldaat. Uiteraard is dit fotoalbum helemaal digitaal en interactief. Het expositie-element kwam tot stand in samenwerking met innovatiebureau Wij Doen Dingen uit Den Bosch en Breda University of Applied Sciences (BUas).

Rijksmuseum (Amsterdam)

Naast traditionele kunst biedt het Rijksmuseum innovatieve digitale tours en interactieve elementen via hun app. Zo zie je de Nachtwacht tot leven komen als je voor het schilderij staat. De Rijskmuseum app laat je een tocht door het museum afleggen.

Anne Frank Huis (Amsterdam)

Met speciale VR-bril krijg je een inkijkje in het huis van Anne Frank en zie je hoe ze destijds moesten leven. Dit museum maakt gebruik van Virtual Reality en dus zou je het thuis ook kunnen bekijken. Het is niet per se nodig om naar het museum te gaan hiervoor dus.

De toekomst van interactiviteit in musea

De opkomst van AI, AR en andere technologieën zal interactieve ervaringen in musea blijven verbeteren. De focus ligt steeds meer op gepersonaliseerde belevingen, waarbij bezoekers hun eigen leerpad kunnen bepalen. Ook zal de grens tussen fysieke en digitale werelden verder vervagen, waardoor hybride tentoonstellingen ontstaan die zowel online als offline te beleven zijn.

Voor musea wordt het een grote uitdaging om deze vernieuwingen te kunnen bijblijven. Gelukkig zijn er innovatieve bedrijven zoals Wij Doen Dingen die helpen de vernieuwende ideeën daadwerkelijk om te zetten in gave interactieve belevingen.

Interactiviteit in musea: Conclusie

Interactiviteit in musea is geen trend, maar een blijvende ontwikkeling die bijdraagt aan educatie, beleving en toegankelijkheid. Nederlandse musea lopen voorop in deze innovatie en blijven manieren ontwikkelen om bezoekers te betrekken. Ben je op zoek naar een inspirerende en interactieve museumervaring? Nederland biedt volop mogelijkheden om te leren, te ontdekken en te ervaren.

Wil je meer weten over interactieve belevingen en hoe deze worden ingezet? Of ben je als medewerker van een museum geïnteresseerd in nieuwe mogelijkheden voor jullie tentoonstelling? Neem contact op met Wij Doen Dingen en we gaan kijken welke vernieuwende interactieve beleving we kunnen bedenken!